Sosyal güvenlik sistemimiz çalışan annelere birçok alanda pozitif ayrımcılık sağlıyor. Hem çocuk büyütüp hem hanelerine maddi destek sağlıyorlar. Bu kapsamda devletin karşılıksız sunduğu 3 farklı ödeme bulunuyor. Tüm ödemeleri eksiksiz alan annenin eline şu anda en az 34 bin lira geçiyor.
İşgücüne katılan kadınlar hem çocuk yetiştiriyor hem de aile bütçelerine destek olmak için gece gündüz demeden çalışıyor. Yasalarımız da bu durumu gözeterek kadınlara önemli avantajlar sağlıyor. Doğum izni bunlardan ilk akla geleni. Kadın işçilerin doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16 haftalık (16×7=112 gün) izin hakkı var. Çoğul gebelikte (ikiz) bu süreye 2 hafta daha ekleniyor. Hamilelik süresince periyodik kontrollerde izin alınabiliyor.
ASGARİ ÜCRETE ENDEKSLİ
Anne doğum izninde geçen süreler için devletten para alıyor. Buna doğum veya rapor parası deniyor. Bu paranın hesabında ise normal doğumlarda 112 günlük süre dikkate alınıyor. Çalışırken bordroda yazan brüt ücret bu paranın miktarını belirliyor. 1 Temmuz’dan geçerli yeni asgari ücret net 11 bin 402 lira, brüt ise 13 bin 414 lira olmuştu. Dolayısıyla yılbaşına kadar en düşük ücretle yani asgari ücretle çalışan bir annenin doğum parası 33 bin 386 lira olarak uygulanacak. Ocakta asgari ücrete gelecek zam oranına göre bu tutar artacak.
DOĞUM PARASI İÇİN ARANAN ŞARTLAR NELER?
Doğum parası annenin adına açılan Ziraat Bankası hesabına doğum izni bitiminde yatırılıyor. Peki aranan şartlar neler? İşte detayları:
* Doğumdan önceki 1 yıl içinde en az 90 gün sigorta primi yatırılmış olmalı.
* Doğum izni başlamadan önce işten ayrılanlar bu ödeneği alamıyor. Kadının işyerindeki sigortalılık halinin devam etmesi şart.
* Rapor süresince yani 112 gün içinde işyerinde çalışmıyor olmak gerekiyor.
* Kadın çalışan, doktordan alacağı raporu işyerine teslim etmeli. Diğer işlemler işyeri tarafından yapılıyor.
* Bu ödemede çocuk sayısı sınırlaması yok. İşyeri de kadınları doğum izni kullandı diye işten çıkaramıyor.
ÇOCUK SAYISINA GÖRE EK PARA
15 Mayıs 2015’ten sonra doğum yapan tüm annelere çocuk parası verilmeye başlandı. Yeni doğan çocuk yardımı için TC kimlik numarasıyla ‘aile.gov.tr’den başvuru imkanı var. Ayrıca Aile Bakanlığı il müdürlüklerine, ilçede ise kaymakamlıklara da başvuru yapılabiliyor.
Bu kapsamda;
* ilk çocuk için 300 lira,
* ikinci çocuk için 400 lira ve
* üçüncü çocuk için 600 lira ödeniyor.
BİR KEREYE MAHSUS 520 LİRA
Annelere 3 farklı ödemenin yapıldığını belirtmiştik. Bunlardan üçüncüsü halk arasında süt parası olarak bilinen emzirme ödeneği. Bu para için anne veya eşinin SSK veya Bağkur’lu olması ve o kişi adına en az 120 gün prim ödemesinin olması gerekiyor. SGK il müdürlüğü veya sosyal güvenlik merkezine 5 yıl içinde başvuru yapılabilir. Bu ödeme her yıl enflasyon oranında zamlanıyor. 1 Ocak 2023 itibarıyla 520 lira olan ödemenin 2024 itibarıyla 850-1000 lira arasında olması bekleniyor. Doğum yapan kadın sigortalı değilse ödeme sigortalı eşe yapılıyor.
YARIM GÜN ÇALIŞMAK İSTEYEN NE KADAR ALIR?
Devlet, kadın çalışanların istihdamını sürdürmek için 2016 yılından bu yana ‘Yarım Çalışma Ödeneği’ uygulamasını sürdürüyor. Uygulamaya göre; SSK’lı çalışırken doğum yapan kadınlar, analık izni sonrasında birinci doğumda 2 ay (15+15 gün), ikinci doğumda 4 ay, sonraki doğumlarda ise 6 ay süreyle yarım gün (part-time) çalışıp tam maaş alabiliyor. Engelli çocuğu olanlarda ise bu süre 12 ay olarak uygulanıyor. Çoğul gebelikte 30’ar gün ekleniyor.
HANGİ DETAYLAR VAR?
Ödenekten yararlanabilmek için doğum ya da evlat edinmeden önceki son 3 yılda en az 600 gün işsizlik sigortası primi ödemiş olması ve haftalık çalışma süresinin yarısı kadar çalışma yapılması gerekiyor. Ödeneğin günlük miktarı, günlük asgari ücretin brüt tutarı (şu anda 13.414/30=447.13 lira) kadar oluyor. Bu durumda devlet asgari ücretle çalışan anneye 6 bin 260 lira (447.13 lira x 15 gün) ödeme yapıyor ve 2 ayda yapılan toplam ödeme 12 bin 520 lirayı buluyor. Öte yandan aylık net maaşın (asgari ücret ise = 11 bin 402 lira) yarısını yani 5 bin 701 lirayı da her ay patron ödüyor. Böylece annenin eline net 11 bin 961 lira geçiyor. Yani asgari ücretli anne, kendi maaşından fazla para almış oluyor.
BAŞVURU NEREYE VE NE ZAMAN YAPILMALI?
Bu haktan yararlanmak için analık izninin yani 112 günlük sürenin bittiği tarihten itibaren 30 gün içerisinde en yakın İşkur şubesine ‘doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma belgesi’ ile başvuruda bulunmak gerekiyor. Eşlerden biri çalışmıyorsa, çalışan eşe yarım gün çalışma izni verilmiyor.
