İş hayatında yasalar ve yönetmelikler bazı çalışanlara yönelik pozitif ayrımcılık gözeterek özel düzenlemelere gitmektedir. Kadın işçilere yönelik gerçekleştirilen birçok özel düzenleme mevcuttur.
Özellikle de gebelik halinde olan işçiler için çalışma koşullarının iyileştirilmesi ve onlara tanınan korumacı mevzuat hükümleri, sadece çalışma hayatı için değil ülkenin ve toplumun yararı için de gereklidir.
Çalışan gebelik durumu kesinleştiğinde, bu durumu işverene bildirme yükümlüğü bulunmaktadır. İşveren de gebe çalışanı için iş sağlığı ve güvenliği açısından gerekli görülen düzenlemeler ve önlemler varsa bunları gerçekleştirmekle yükümlüdür.
Hamile İşçilerin Çalışma Süreleri
Hamile işçilerin çalışma süreleri ile ilgili düzenlemeye “Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik” hükümlerinde yer verilmiştir:
“Çalışma saatleri
MADDE 9 – (1) Gebe veya emziren çalışan günde yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamaz”.
4857 sayılı İş Kanunu, çalışma sürelerini haftalık olarak belirlemiştir, fakat gebe çalışanlar için günlük çalışma süresi limiti bu yönetmelik maddesi ile getirilmiştir.
Gebe işçi günlük çalışmasını, 7,5 saatten fazla gerçekleştiremez.
İşverenin Eşit Davranma Yükümlülüğü
Öncelikle işveren, gebe işçilere, biyolojik veya işin niteliğine ilişkin sebepler zorunlu kılan sebepler hariç olmak üzere, gebe olması nedeniyle farklı işlem uygulayamaz.
“Eşit davranma ilkesi Madde 5
İşveren, biyolojik veya işin niteliğine ilişkin sebepler zorunlu kılmadıkça, bir işçiye, iş sözleşmesinin yapılmasında, şartlarının oluşturulmasında, uygulanmasında ve sona ermesinde, cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı işlem yapamaz.”
Burada bahsedilen farklı işlem çalışanın gebe olmasından kaynaklı olarak diğer çalışanlara uygulanmayan bazı negatif ayrımcılıkların yapılmış olmasıdır. Örneğin gebe işçinin günlük 7,5 saatten fazla çalıştırılmaması esasına uygun hareket eden bir işyeri, gebe işçinin bu sebeple çalışamadığı süreleri karşılamak için, işyerinde cumartesi çalışması olmadığı halde gebe işçisini cumartesi çalışmaya zorlaması negatif bir ayrımcılık olacaktır. Bu aynı zamanda gebe işçinin çalışma şartlarında esaslı bir değişiklik olarak da değerlendirilebilir.
Hamilelik süresince Kullanılacak İzinler
- Doktor Kontrolleri
Gebelik durumunda kullanılacak izinler 4857 sayılı iş Kanunu ve bağlı yönetmeliklerde bildirilmiştir. İşveren gebe işçisine, gebeliği boyunca gideceği periyodik doktor kontrolleri için ücretli izin vermek zorundadır. Doktor kontrolleri için izinli olan gebe işçinin, bu sebeple ücretinden bir kesinti yapılamaz.
- Gebelikte Ücretsiz İzin
Doktorun sağlık raporu ile gerekli gördüğü durumlarda gebe işçinin daha hafif işlerde çalıştırılmalıdır. Bu değişiklikten dolayı işçinin ücreti azaltılamaz. Hafif işte çalışması gereken gebe işçinin, daha hafif bir işe aktarılması mümkün değilse, işçinin talep etmesi durumunda İş Kanunu hükümleri çerçevesinde ücretsiz izin verilir.
- Doğum Raporu
Gebe işçi, doğumdan önce 8 hafta, doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16 hafta analık hali nedeniyle çalıştırılamazlar. Bu sürelerde işçi istirahatlidir. Gebeliğin ikiz, üçüz gibi çoğul olması durumunda doğumdan önceki süreye 2 hafta eklenir.
Kadın işçi, sağlık durumunun çalışmaya elverişli olduğunu doktor raporu ile belgelerse gebeliğinin 37. Haftasına kadar çalışmaya devam edebilir. Bu durumda doğum öncesindeki kullanılmayan izin hakkı doğum sonrası süreye eklenir.
Gece Çalışma Koşulları
Gece çalışması, 20:00 – 06:00 saatleri arasında yapılan çalışmalardır. Çalışmanın büyük bir bölümü belirtilen bu saatlere denk geldiğinde çalışma gece çalışması kabul edilecektir.
Gebe kadınlar, gebe olduklarının doktor raporu ile tespitinin ardından gebeyken gece çalışması yapamazlar. Doğumun ardından ise 1 yıl boyuna gece vardiyasında/postasında çalıştırılamazlar. Bu süre iş yeri hekimi raporu ile 6 ay daha uzatılabilmektedir.
