Bebekler ne yaşadıklarının farkında değil görünseler bile aslında bebeklerin de hafızası vardır. Sonraki dönemlerinde hatırlayamamalarına rağmen bebeklerin anne karnından itibaren yaşadıkları deneyimler onları gelecekte etkilemektedir.
Özellikle sesleri algılayıp, ayırt edip bunları bilinçsiz de olsa kaydederler. Mesela anne karnındayken en çok sizin sesinizi duyması, onu doğduktan sonra sizin sesinize karşı duyarlı hale getirip fark etmesini sağlar.
Bebekler ne zamandan itibaren hatırlamaya başlarlar?
Yeni doğan bebekler anne sesini, emzirilmeye başlayan bebekler ise anne kokusunu 1 hafta içerisinde hatırlamaya başlarlar. Fagan tarafından yapılan bir deney, 5 aylık bir bebeğe birkaç saniyeliğine gösterilen bir resmi 2 hafta sonra tanıdığına dair bir sonuç getirmiştir (Flavell, Miller, 2002).
Bebeğinizle anne karnındayken yaptığınız konuşmalar, aile tartışmaları bebek tarafından kaydedilir. Tabii hafızaları aylar geçtikçe giderek gelişir. Hafızalarını kullanmayı etkili olarak öğrenmeleri gelişim ile meydana gelir. Mandler, Bauer ve arkadaşlarının yaptığı bir deney göstermiştir ki bebeklerin büyüdükçe olayları, 13 aylık bebekler için 3 aşama, 24 aylık bebekler için 5 aşama ve 30 aylık bebekler için 8 aşamaları tekrar etme becerisi vardır. Beyinde uzun süre duran hatıralar ise 14 ile 18. aylar arasında gelişir. Ancak genellikle bebeğiniz 3 yaşına basana kadar, ileriki zamanlarında da hatırlayabileceği hatıralar hafızasında yer etmez.
Yaş ilerledikçe hafıza güçleniyor
Yukarıda bahsettiğimiz gibi bebekler basit olayları algılayabilir ama daha karmaşık olayları hatırlama çocuklarda daha gelişmiştir. Okul öncesi çocuklar yaşananları idrak etme, hatırlama ve mantık yürütme için hafızalarını etkin bir biçimde kullanabilirler. Örneğin, dün marketten ona ne aldığınız veya anne ile babası ona ne için kızmıştı gibi olayları düşünebilirler. Child Development Journal’da yayınlanan araştırma hafızanın on yaşından sonra çocuklarda oturduğu ve çocukluğa dair anıların bu yaşa kadar hızla silindiğini ancak yaş ilerledikçe hafızanın güçlendiğini gösterdi.
Uzun dönemdeki hatırlamayı etkileyen faktörler
Bilgiyi edinme ve saklama alanında yapılan araştırmalardan biri Friedmann (2001)’ın araştırması ve bu araştırmaya göre yetişkinlerin bir olayı hatırlamasında olayın geçtiği zamanın etkisi vardır. Bebeklerde yaşanılan olayın geçtiği zamanı fark etmek 4 yaşından sonra başlar.
Bebek ve çocuklarda hafızayı güçlendirme yolları
Bebeğinizin hafızasının kendine ait bir potansiyeli olsa da onun nasıl büyütüldüğü, anne ve baba faktörü oldukça etkilidir. Bebeklerin hafızasını geliştirmek için yapılabilecekler:
- Yapılan araştırmalar gösteriyor ki anne sütü ile beslenen bebeklerin mama ile beslenen bebeklere göre hafızaları çok daha hızlı gelişiyor.
- Anne sıcaklığı ile büyüyen ve anne ile sık temas halinde olan bebeklerin, bakıcıyla büyüyen ve anne ile daha az temasta bulunan bebeklere göre zeka seviyeleri genelde daha yüksek bir seviyede olur.
- Bebeklik döneminde televizyona maruz bırakılmak, öğrenme zorlukları, gözlerde bozukluklar gibi hastalıklara sebebiyet verir. Beyin bu gibi durumlarda kamera gibi her şeyi kaydeder ve bilgi işlem merkezi atıl kalıp gelişemez. Bu durum aynı zamanda ileride kitaplarla ilgilenmekte zorluk çekme ve ödev yapamama gibi sıkıntılar meydana getirebilir. Televizyona maruz bırakmak yerine bebeğinize kitap okuyabilirsiniz.
- Bebeğinizi sakinleştirecek ve ona iyi gelecek müzikler dinletebilirsiniz. Kolik Bebek Müzikleri bloğumuzda özellikle kolik bebekler için de dinletebilecek müzikleri paylaşmıştık.
- İlk aylarda bebeklerin koku duyguları da oldukça keskindir. Bu dönemde bebeğinize farklı kokular koklatarak onun bu duyusunu geliştirebilir ve beyin hücrelerinin daha fazla çalışmasını sağlayabilirsiniz.
- Bebeğinize sık sık ismiyle hitap edin, dokunun, öpün. Sevildiğini hisseden bebekler bedenen ve ruhen çok daha sağlıklı büyürler ve hafızaları gelişir.
- Dil gelişimi için de bebeğinizle sık sık konuşmanız gerekir. Mümkün olduğunca çok kelime duymasını sağlamanız önemlidir.
- Bebeğinizi eve kapatıp sadece beslemek yerine ona yeni deneyimler için olanak yaratın. Açık alanda güneşi hissetmesini sağlayın, pencereden dışarı birlikte bakın. Hareket halindeki hayatı gösterin ona. Algılarını açacak ve hafızası çalışacaktır.
- Resimli kitaplar onun görsel yeteneklerini geliştirmesinde ve hızlı öğrenmesinde oldukça etkilidir. Çocuğunuza kendi isminin/fotoğrafının yer aldığı resimli kitaplar, alfabe kitapları alabilirsiniz.
- Kitap okuyun. Kitap okumanız bebeklikten itibaren hafızasında bu aktiviteyi sevmesi için yararlıdır. Özellikle ismine özel olarak alabileceğiniz kitaplar, onun kitabı daha çok sevmesine imkan tanıyabilir ve kendi macerasını merakla takip etme isteği yaratabilir.
