Çalışan kadınların hamilelik döneminde ve doğum sonrasında işlerine bir süre ara vermeleri gerekiyor. Yasalar da bu dönemlerde kadınların izin hakkını koruma altına alıyor. Böylece kadınlar, kendi ihtiyaçlarına ve bebeklerinin gereksinimlerine odaklanmaları gereken bu dönemde işlerini kaybetme korkusu yaşamıyor. Peki, kadınların doğum sonrasında kullanabileceği doğum sonrası ücretsiz izin nedir?
Çoğu çalışan kadın, doğum yaptıktan sonra işlerinden ayrılmaları gerektiğini düşünüyor ancak buna gerek kalmadan kendi gereksinimleri ve bebekleri için temel bakım izni almaları mümkün. Doğum sonrasında alınan ücretsiz izin, kadınların işten ayrılmadan uzun süre izin kullanabilmesini sağlıyor. Peki, doğum sonrası ücretsiz izin hakkı ne kadarlık bir süreyi kapsıyor? Bu izin nasıl alınır?
Doğum Sonrası Ücretsiz İzin Hakkı Nedir?
Doğum sonrası ücretsiz izin hakkı, doğum izni sonrasında isteğe bağlı olarak kullanılabilecek bir izin türüdür. Ücrete tabi olmaması nedeniyle bu izni kullanan kişi işvereninden ücret almaz. Doğum sonrası ücretsiz izin, çalışan her kadının yasal hakkı olduğu için ücretsiz izne ayrılmak isteyen anneler bu talepleri nedeniyle işten çıkarılamaz.
Özel sektör çalışanları için doğum sonrası ücretsiz izin yönetmeliği 2003 yılında yürürlüğe giren 4857 sayılı İş Kanununda yer alıyor. Devlet memurlarına ise 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu gereğince doğum sonrası ücretsiz izin hakkı tanımlanıyor.
Doğum Sonrası Ücretsiz İzin Hakkı Kimleri Kapsıyor?
Doğum sonrası ücretsiz izin hakkı, çalışan ve doğum yapmış kadınları kapsıyor. Ancak bu izin herkese değil, talepte bulunan annelere verilir. Ayrıca 3 yaşından küçük bebeği evlat edinmiş annelere veya babalara da ücretsiz izin hakkı tanınır. Ancak bu süre zarfında başka bir ücretsiz izin hakkının kullanılmıyor olması gerekir.
Doğum Sonrası Ücretsiz İzin Kaç Gündür?
Yıllık izin hakkının dışında tutulan doğum sonrası ücretsiz iznin süresi, en fazla 6 ay olmak şartıyla, özel sektörde çalışan tarafından belirlenir ve işverenin onay vermesini gerektirmez. Ancak bu izin 6 aydan daha uzun süreyle kullanılmak istendiğinde işverenin onayı gerekir.
Doğum sonrası ücretsiz izin süresi kamu personelleri için 24 aydır. 24 aylık ücretsiz izin kadın memura verildiği gibi erkek memura da verilebilir. Doğum sonrası izin hesaplamaları yapılacaksa sürenin başlangıcı olarak doğum raporunun bitimi alınır.
Örneğin 5 Mayıs 2023 tarihinde doğum yapacak bir kadının 8 haftalık doğum izni 30 Haziran 2022 tarihinde biter ve bu tarihten sonra ücretsiz izin süresi başlar. Bu kişi özel sektör çalışanıysa 1 Temmuz’da başlayacak ücretsiz doğum izni 6 ay sonra yani aralığın son günü biter. Eğer memursa izin süresi 2024 yılında, haziran ayının son günü sona erer.
Doğum Sonrası Ücretsiz İzin Parça Parça Kullanılabilir mi?
Doğum sonrası ücretsiz izin süresi bölünebilir ancak bölünse bile kullanım süresi özel sektörde 6 ay, kamuda 24 ay ile sınırlıdır. Örneğin; doğum sonrası ücretsiz izne ayrılmış bir memur 3 ay çalıştıktan sonra 1 sene çalışmayabilir, 5 ay tekrar çalıştıktan sonra 4 ay tekrar izin kullanabilir. Burada toplam 16 ay izin yapmıştır ancak doğumdan itibaren 24 ayını tamamladığı için ücretsiz izin hakkını kullanmış sayılır.
Doğum Sonrası Ücretsiz İzin Hakkı Nasıl Kullanılır?
Doğum sonrasında ücretsiz izin hakkı kullanmak için işverene dilekçe ile başvuruda bulunmak gerekir. Bu izin dilekçesi izni kullanmaya başlamadan 1 ay önce verilmelidir.
Doğum Sonrası Ücretsiz İzin Dilekçesi Örneği Nasıl Olmalıdır?
Doğum sonrası ücretsiz izin dilekçesi bağlı olunan kurum, kuruluş ya da iş yeri adına yazılır. Dilekçenin sağ üst köşesine dilekçe teslim tarihi atılır. Dilekçeye kurum ismi veya iş yeri unvanı ile başlanır. İş yerinde çalışmaya başlanılan tarih, doğum yapılan tarih, doğum izni kullanılan zaman diliminin başlangıç ve bitiş tarihleri dilekçeye eklenir.
İzni kullanmak isteyen kişi özel sektörde çalışıyorsa 4857 sayılı İş Kanununun 74. Maddesi gereğince 6 aylık ücretsiz izin hakkından yararlanmak istediğini açıklar. Eğer dilekçe devlet memuru tarafından yazılıyorsa ve devlet dairesine gönderilecekse 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 108’inci maddesi gereğince izin talebinde bulunulur. Ücretsiz iznin hangi tarihten itibaren başlayacağı da dilekçeye eklenir.
Dilekçe açıklaması yapıldıktan sonra “Gereğini arz ederim.” cümlesiyle dilekçe tamamlanır. Dilekçede mutlaka isim, soy ismi, adres ve imza bulunmalıdır. Ayrıca dilekçenin sol alt kısmına isim ve adres, sağ alt kısmına imza atılmalıdır. Doğum raporu dilekçesine doğum raporu örneği de eklenmelidir. Bu rapor dilekçeden ayrı bir şekilde verilebilir ancak dilekçede adresin altında “Ek: Doğum raporu örneği” ifadesinin yer alması gerekir.
Doğum Sonrası Ücretsiz İzin Bitiminde Kullanılabilecek Diğer İzinler Nelerdir?
Doğum sonrası ücretsiz izin hakkı, yeni anne olmuş kadın çalışanların yararlandığı izinlerden yalnızca biri. Ücretsiz izin haricinde annelerin hamilelik döneminde ve doğum sonrasında yararlanabileceği farklı izinler de var:
– Analık izni: Çalışan her kadının temel hakkı olan doğum iznidir. Doğum izni ya da analık izni; doğum öncesinde 8, doğum sonrasında 8 olmak üzere 16 haftalık bir sürece yayılır. Doğum öncesindeki 8 haftalık iznin tamamı kullanılmazsa kullanılmayan süre doğum sonrası izne eklenebilir. Ancak doğuma 3 hafta kaldığında annenin izne ayrılması zorunludur. Analık izninin kullanılabilmesi için hamileliğin raporlar ve belgeler ile işverene bildirilmesi ve dilekçe verilmesi gerekir. Çalışan kadın, doğum için kullandığı izin boyunca işverenden ücret almaya devam eder. Ancak analık izninin ücretli olarak kullanılabilmesi için çalışanın son 1 yıl içinde en az 90 gün yatmış sigorta pirimi bulunmalıdır.
– Çalışma süresi izni: Gebeler ve yeni doğum yapmış çalışanlar günlük 7,5 saatten fazla çalıştırılamazlar. Ayrıca emziren anneler 1 yıla kadar gece vardiyasında çalıştırılamazlar.
– Ağır iş izni: Çalışan kadınların iş yerinde hafif işler yapması sağlanır. Eğer iş yerinde hafif işler yoksa kadın çalışan ücretsiz izin talebiyle izne ayrılır.
– Kısmi zamanlı çalışma izni: Kısmi zamanlı çalışma veya part time çalışma olarak adlandırılan bu izin, doğum yapmış kişiye haftanın yarısı için verilen ücretsiz izindir. İlk doğum için 60 gün, ikinci doğum için 120 gün, üçüncü ve sonraki doğumlar içinse 180 gün boyunca annenin ücretsiz yarı zamanlı çalışma hakkı vardır. Bu süreler gerekli olan durumlarda doktor raporu ile uzatılabilir. Kısmi zamanlı çalışma iznini kullanan kadın; çalıştığı sürenin ücretini işvereninden, çalışmadığı sürenin ücretini ise İŞKUR’dan alabilir. İŞKUR’dan yarı zamanlı çalışma ödeneği alabilmek için doğum raporunun bitmesinin ardından 1 ay içinde İŞKUR’a başvurmak gerekir.
– Uzun süreli kısmi çalışma hakkı: Bu çalışma izni yarı ücretli olup her iki ebeveynin de çalışıyor olma şartını gerektirir. Bu çalışma hakkı anne veya baba tarafından kullanılabilir. Doğum sonrası kullanılan kısmi çalışma hakkı çocuğun ilkokul çağına geldiği ayın sonuna kadar geçerlidir ve her çocuk için 1 kez kullanılabilir.
– Emzirme izni: Yeni doğum yapmış kadın çalışanlar, işe döndükten sonra emzirme izninden faydalanabilir. Emzirme izni günlük en az 1,5 saattir. Çalışan kadın süt iznini günün istediği zaman diliminde kullanabilir ancak bu zaman dilimini öncesinde işverenine bildirmekle yükümlüdür. Ayrıca çalışan emzirme iznini günün istediği saatlerine bölebilir ancak izinleri toplu kullanamaz. Emzirme izinleri, çalışma saatlerinin dışında kabul edilemez. Ayrıca bu izin ücretli olduğu için işverenler ücret kesintisi yapamazlar.
