Engelli çocuğu veya yakını olan çalışanların hakları, yasal düzenlemelerle koruma altındadır. Sigortalılık şartlarını, iş koşullarını ve vergi ödemelerini içeren kanunlar, engelli yakını haklarını güvencede tutar
Bu kanunlara göre söz konusu çalışanların erken emeklilikten mazeret izinlerine kadar farklı imkânları vardır. Engelli yakınına tanınan hakları, ilgili kanun maddeleri ve konuya dair detayların yer aldığı bu içerikten öğrenebilirsiniz.
Engelli Yakını Çalışan Hangi Haklardan Faydalanır?
İş hayatını düzenleyen kanunlar, çalışanların haklarını güvenceye alır. Engelli yakını çalışanın haklarını içeren yasal düzenlemeler de vardır. Bunlardan biri, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’dur. Bu kanunun 28. maddesinde engelli yakını emekli hakları yer alır. Ayrıca Gelir Vergisi Kanunu 31. maddesi de engelli yakını haklarına değinir. Konuyla ilgili bir diğer hakkı içeren 4857 sayılı İş Kanunu’nda ise mazeret iznine dair detaylar bulunur.
İş Kanunu’nun ilgili maddesindeki mazeret izni tanımı şöyledir: “İşçilerin en az yüzde 70 oranında engelli veya süreğen hastalığı olan çocuğunun tedavisinde, hastalık raporuna dayalı olarak ve çalışan ebeveynlerden sadece biri tarafından kullanılması kaydıyla, bir yıl içinde toplu ya da bölümler hâlinde on güne kadar ücretli izin verilir.” Özetle, engelli yakını hakları içerisinde çalışan ebeveynlere yönelik 10 gün mazeret izni vardır.
Gelir Vergisi İndirimi Nedir?
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu, engelli yakını olanların ve özel sektörde çalışan engellilerin haklarına dair düzenlemeler içerir. Çalışanın kendisi ya da bakmakla yükümlü olduğu yakını adına vergi indiriminden faydalanma hakkı vardır. Bu düzenlemelere göre vergi indiriminden yararlanmak için engellilik oranının en az %40 olması gerekir. Gelir Vergisi indirimi tutarı, engellilik oranına göre değişiklik gösterir. 2023 itibarıyla uygulanan tutarlar şöyledir:
| Engellilik Derecesi | Vergi İndirimi Tutarı |
| 1. Derece (%80 ve üzeri) | 4.400 TL |
| 2. Derece (%60 ile %80 arası) | 2.600 TL |
| 3. Derece (%40 ile %60 arası) | 1.100 TL |
Engelli yakını çalışanlar, bu durumu alacakları sağlık raporuyla belgeler. Ayrıca işverenden çalıştığına dair kaşeli ya da imzalı evrak alır. Bunlarla beraber engelli yakını vergi indirimi başvuru formunu doldurur. Ardından Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) online işlemlerinden ya da e-Devlet üzerinden yapılan başvurunun kabul edilmesiyle vergi indiriminden yararlanmak mümkün olur.
Engelli Çocuğu Olan Çalışan Annelere Erken Emeklilik Hakkı Nedir?
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, engelli çocuğu olan çalışan annelerin emeklilik haklarını içerir. İlgili kanuna göre sürekli bakıma muhtaç çocuğu bulunan sigortalı kadınların prim gün sayısı ve emeklilik yaşı avantajı vardır. Burada yasanın yürürlüğe girdiği tarih olan 1 Ekim 2008 tarihi esastır. Bu tarihten sonra çalışılan her 4 sene için 1 yıl prim süresi eklenir. Engelli yakını emeklilik yaşı ise 1 yıl düşer.
Engelli Çocuğu Olan Babalara Erken Emeklilik Hakkı Var Mı?
Engelli yakını hakları arasındaki erken emeklilik, yalnızca annelere yöneliktir. Yani engelli çocuğu olan babaların erken emeklilik hakkı yoktur. Öte yandan çalışan babaların engelli yakını izin hakkından ve Gelir Vergisi indirimlerinden yararlanması mümkündür. Fakat burada bazı şartlar bulunur. Örneğin engelli çocuğu olan anne ve babalar aynı anda mazeret izni kullanamaz. Ayrıca bu haktan faydalanmak için ebeveynlerden her ikisinin de çalışıyor olması gerekir.
