2020 yılından itibaren geçerli olmak üzere doğum sonrası yarım çalışma ödeneği de artmış durumda. Çalışan anneleri desteklemek ve hem bebekleri ile vakit geçirmelerini sağlamak hem de emeklilik haklarını güvence altına almak için yarım çalışma ödeneği sunuluyor.
Yarım Çalışma Ödeneği Alma Şartları Nelerdir?
Yarım gün çalışma ödeneği almada koşullar şu şekilde sıralanabilir:
- İşçinin adına, doğum veya evlat edinme olayından önce, son 3 yıllık zaman diliminde, en az 600 gün işsizlik sigorta prim ödemesi yapılmış olmalıdır. 3 yılda 600 günün karşılanmadığı takdirde yarım çalışma ödeneği etkisiz hale gelir ve kişi, tam gün çalışmak mecburiyetinde kalır.
- Kişi, haftalık çalışma süresinin yarısı oranında aktif olarak görevi başında yer almalıdır. Aynı anda başka herhangi bir izin kullanma ya da rapor alma söz konusu olmamalıdır ve iş verenin, işçinin yarım günkü performansından memnun olması gerekmektedir.
- Başvuruda elde olmayan sebepler haricinde kalan gecikmelerde, yine yarım gün çalışma ödeneği çıkarılır. Ancak kişinin yarım gün çalışma ödeneği, geç kaldığı süre içinden düşülerek kişiye sunulur. Geç kalmamış gibi sunulan ödenek nedeniyle kişi, alması planlanan ücretten daha azı ile karşılaşır.
Yarım Çalışma Ödeneği Miktarı Nasıl Hesaplanır?
Yarım çalışma hakkı 2020 yılı içinde şu süreler kapsamında verilmektedir;
İlk doğum sayısında tekil gebelik halinde 60 gün, çoğul gebelik halinde 90 gün, çocuğun engelli doğması halinde 360 gün,
İkinci doğumda tekil gebelik halinde 120 gün, çoğul gebelik halinde 150 gün, çocuğun engelli doğması halinde 360 gün,
Bundan sonraki doğumlar için de tekil gebelik halinde 180 gün, çoğul gebelik halinde 210 gün ve çocuğun engelli olması halinde 360 gün yarım çalışma hakkı verilmektedir.
Bu süreler kapsamında yarım çalışma hakkından yararlanmak için ise şu adımların izlenmesi gerekmektedir;
- Sigortalı çalışanın adına doğum ya da evlat edinme tarihinden önceki süreye dahil olan son üç yıl içinde en az 600 gün işsizlik sigortası priminin bildirilmiş olması,
- Haftalık çalışma süresinin yarısı kadar fiilen çalışmak,
- Doğum ve evlat edinme süresi kapsamında annelik hali izninin bittiği tarihten itibaren 30 gün içerisinde İŞKUR’a doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma belgesi ile başvuruda bulunmak gerekmektedir.
Şartların sağlanması halinde bağlı bulunulan İŞKUR il müdürlüğü gerekli araştırmayı yaparak yarım çalışma hakkı kazananlar için yarım çalışma izninden yararlanmayı sağlayacaktır. Yarım çalışma ödeneklerinde günlük miktar, günlük asgari ücretin brüt tutarı üzerinden hesaplanmaktadır. Buna göre ödemeler damga vergisi hariç herhangi bir vergi ya da kesintiye tabii olunmadan ödenmektedir.
2020 yılında asgari ücretin günlük tutarı brüt 98,10 TL olarak belirlendiği için doğum nedeni 15 gün süre içerisinde ödenecek olan tutarın bu meblağ ile çarpılması yani 98,10 x 15 gün ile hesaplanması sonucunda bulunması gerekmektedir. Bu hesaplamaya göre tutar 1,471,50 TL olmaktadır ve 7,59 oranında damga vergisi alındığı için tutardan 11,17 TL düşmek gerekmektedir, bu halde yarım çalışma hakkı olan kişinin eline 1,460,33 TL geçmektedir. Prim ödemeleri de yine bu süre içerisinde yatırıldığından kişinin sigortalı olarak geçirdiği süreye herhangi bir ek süre katkısı olmamaktadır. Doğum yapan sigortalılar daha sonra doğum süresinden de yararlanabilmekte, evlat edinme durumda ise emeklilik yaşına etki eden doğum hakkı süresi tanınmamaktadır.
Yarım Çalışma Ödeneğinin Ne Kadar ?
Yarım çalışma ödeneği tutarı, doğumun ya da evlat edinmenin gerçekleştiği günden sonra, izin verilen dönem için günlük alınması gereken ücretin yarısı şeklinde hesaplanmaktadır. Ancak belirtilen ödeme, kişinin maaşından bağımsız hesaplanır. Asgari ücretin günlük brüt miktarı üzerinden ödenekler hesaplanır. Bu kapsamda kişinin aldığı maaşın bir önemi kalmamış olur.
Alınan yarım çalışma ödeneği, damga vergisi haricinde herhangi bir vergiye tabi tutulmaz. Yarım çalışma ödeneklerinin ödemeleri, kişinin görevde bulunduğu aya ait aylık ve prim ve hizmet belgesi bazında, o aydan sonraki 2 ay için yarım gün çalışması ve karşılığında günlük asgari ücret miktarının yarısını alması şeklinde işler.
2020 Yılında damga vergisi düştükten sonra yarım çalışma ödeneği alacak kişiye 1,460,33 TL ödenmektedir.
Yarım Gün Çalışma Ödeneğini Kestiren Nedenler
Yarım çalışma ödeneği kesilmesi şu nedenlere dayandırılabilir:
- Geçici iş göremezlik raporu ile yapılan başvurularda,iş göremezlik raporu süresinin sona ermiş olması
- Doğumdan sonraki dönem için çocuğun vefat etmesi durumunda yarım çalışma durumunun da ortadan kalkması beklenmektedir. Bu nedenle doğum sonrasında çocuğun vefat etmesi durumunda yarım çalışma rapor ücretlerinde de kesinti meydana gelir.
- Evlat edinilen çocuğun, evlatlık durumunun ortadan kalkması durumunda da yarım çalışma ödeneği kesilir.
- Yarım çalışma ödeneğinin, amacının dışında kullanılması halinde ödenek kesilmektedir. Bu kullanım, yarım gün çalışma anlaşması yapıldıktan sonra iş veren tarafından verilen yarım günlük izinde başka bir işte çalışma şeklinde görülebilmektedir.
- Kişinin, hakkı olan yarım gün çalışma durumunu kullandığı sırada işten ayrılması durumunda yarım çalışma ödeneğinde de kesinti meydana gelir. Kişinin iş yerini değiştirmesi, diğer iş yerinde de ödeneğe tabi tutulacağı anlamına gelmez.
Yarım Çalışma Ödeneğini Alabilecek Kişiler Kimlerdir?
Yarım çalışma ödeneği alma hakkı olanlar, İş Kanunu kapsamında belirtilen özelliklere sahip işçilerdir. Bu özellikler şu şekilde sıralanabilir:
- Kadın işçinin doğumdan sonra yarım çalışma ödeneğine tabi tutulması için, son 36 ay içerisinde en az 600 gün işsizlik sigortası ödemiş olması gerekmektedir. Bunun yanında aynı şekilde evlat edinenler için de 3 yıl içinde 600 gün prim ödemiş olma şartı aranmaktadır.
- Doğum izninin bitişini takip eden 30 gün içinde İŞKUR başvurularının yapılmış olması, yarım çalışma belgesinin alınmış olması gerekmektedir. İŞKUR’a yapılacak başvurunun ardından yarım çalışma ödeneği alınabilmektedir.
- Doğum izninin bitiminin ardından, haftalık çalışma süresinin yarısı kadar çalışılmalıdır. Mesai bitiminden itibaren işçi, kurumunda bulunmamalıdır.
Yarım Çalışma Ödeneği İçin İstenen Belgeler
Yarım çalışma ödeneği başvurusunda istenen evraklar, çalışılan iş yerinden imzalı ve onaylı olmak zorundadır. Doğum yapmış kişinin belgeler ile birlikte İŞKUR merkezlerine başvurması halinde, yarım çalışma ödeneği alınabilmektedir. Bu kapsamda İŞKUR başvurularının, doğum ya da evlat edinme sonrası 30 gün içinde teslim edilmesi önemlidir. Bu sürenin geçmesi durumunda, zorlayıcı ya da gecikmeye neden olan elzem durumun varlığı ile ilgili belge de sunulmalıdır. Eğer kanıt olarak sunulabilecek bir belgeye sahip değilse, o zaman gecikmenin nedenini anlatan bir dilekçe dosyaya eklenmelidir.
Doğum Sonrası Yarım Çalışma Ödeneği Alınacak Kurumlar
Yarım çalışma ödeneğinin alınacağı yerler PTT şubeleridir. Ödenekler, PTT şubelerine yatırılmaktadır ancak yönlendirme yapılarak kişinin kendi hesabına da aktarılabilmektedir. Bu aktarma, kişi tarafından PTT merkezlerini ziyaret ederek yapılabilir. Bu sayede şubelere gitmeye gerek kalmadan, direkt olarak kişinin hesabından kullanım mümkün olacaktır.
Doğum Sonrası Yarım Çalışma Ödeneğinin Usul ve Esasları
Yarım çalışma kanununda usul ve esaslar İşsizlik Sigorta Kanunu’na ve İşsizlik Kanunu’na göre düzenlenmektedir. Bunun yanında bu iznin evlat edinme hususunda kullanılabilmesi için, evlat edinilen çocuğun 3 yaşını doldurmamış olması gerekmektedir. Analık izninin bitiminden itibaren başlayan yarım çalışma ödeneği, bazı bakanlıklar tarafından düzenlenen usul ve esaslara göre uygulamaya konmaktadır. Bu bakanlıklar şu şekilde sıralanabilir:
- Maliye Bakanlığı
- Sosyal Güvenlik Kurumu
- İŞKUR
- Hazine Müsteşarlığı
