Çalışan anne ve baba adayları ile işverenlerin en çok merak ettiği konuların başında doğum izni geliyor. Doğum izninin ne zaman başlayacağı, nasıl uzatılacağı ve bitişi gibi konular hakkında birçok soru kafaları kurcalıyor
Doğum İzni Nedir?
Doğum izni, çalışan anne adaylarının yararlanabildiği özel bir izin türüdür. Doğum izni ile anne adayları ve bebeklerin haklarının koruma altına alınması amaçlanıyor.
Doğum öncesi ve sonrasını kapsayan bir izin türü olması nedeniyle doğum izninde birçok sürecin yönetilmesi gerekiyor. Doğum izni için anne adayı çalışanın, doktordan çalışamaz raporu alması ve iş yerine iletmesi, en önemli nokta olarak öne çıkıyor. İşveren ise raporu SGK e-Vizite sistemine yüklenen raporu onaylamakla yükümlüdür. Böylece doğum izni planlanabiliyor ve vakti geldiğinde de çalışan izne çıkıyor.
Doğum izni, sadece fiziksel iyileşme ve bebek bakımı için değil, aynı zamanda duygusal destek ve bağ kurma süreci için de önemlidir. Bu izin türü, anne ve baba adaylarına, doğum sonrası dönemde aileleriyle daha derin bir bağ kurma ve bebeklerine daha fazla zaman ayırma fırsatı sunar. Ayrıca bu süreçte çalışan anne ve baba adaylarına duygusal ve psikolojik destek sağlamak da iş yerlerinin sorumlulukları arasında yer almalıdır. Doğum izni, sadece bir iş hakkı olmanın ötesinde, ailelerin güçlenmesine ve çalışanların iş/yaşam dengesini sağlamalarına yardımcı olan önemli bir sosyal politika aracıdır.
Kadın Çalışanların Doğum İzni Ne Zaman Başlar?
Doğum izni, doğumdan öncesi 8 hafta ve doğum sonrası 8 hafta olmak üzere toplamda 16 haftadan oluşmaktadır. Hamileliğin 40 hafta sürdüğü varsayılacak olursa kadın çalışanlar, 32. hafta itibarıyla izne ayrılabiliyor. Bebek 8 haftalık veya diğer bir deyişle 2 aylık olduğundaysa ücretli izin bitiyor.
4587 sayılı İş Kanunu’nun “Analık halinde çalışma ve süt izni” başlıklı 74. maddesi, doğum iznini düzenliyor. Maddenin ilgili kısmında da hamilelik izni şöyle özetleniyor: “Kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam onaltı haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır.”
Ücretli izinler kapsamında değerlendirildiği için doğum izni sürecini kapsayan 16 hafta boyunca çalışan, maaşını veya geçici iş göremezlik ödeneğini almaya devam ediyor. Bazı özel durumlarda ise süreç farklılaşabiliyor. Bu nedenle de doğum izni hesaplamalarına dikkat edilmesi gerekiyor.
Doğum İzni Nasıl Hesaplanır?
Yukarıda da belirttiğimiz gibi doğum veya analık izni hesaplanırken 40 haftalık gebelik süresi temel alınıyor. Anne adayı çalışan, gebeliğin son 8 haftası ve doğumdan sonraki ilk 8 hafta için izin hakkından faydalanabiliyor. Ancak her zaman süreç böyle işlemiyor ve gebelik sürecine göre izin dönemi değişiklik gösteriyor.
Anne adayının sağlık durumu veya doktor önerileri doğrultusunda doğum izni süresi artırılabilir veya azaltılabilir. Doğum izni hesaplama işlemi, özel noktalara dikkat ederek farklı sonuçlara ulaşılabilir. Esneklik, analık izni noktasında kimi özel şartlara göre sağlanabilir. Doktor tavsiyeleri, bu anlamda oldukça belirleyici noktalar arasındadır.
Bu esneklik, çalışan anne adaylarının sağlık ihtiyaçlarına ve doğum öncesindeki veya sonrasındaki özel durumlarına daha iyi adapte olabilmelerine olanak tanır. Benzer şekilde analık izni süresi de baba adayının iş yerindeki politikalara ve doktor tavsiyelerine göre çeşitlilik gösterebilir. İşverenler, bu esneklikleri dikkate alarak çalışanlarının sağlığını ve aile hayatını destekleyen politikalar geliştirebilirler.
Doğum İzninin Tamamı Doğum Sonrasında Kullanılabilir mi?
Anne adaylarının en geç gebeliğin 37. haftasında izne ayrılması gerekiyor. Bu yasal olarak belirlenmiş bir zorunluluk ve değiştirilemiyor. 34. hafta yerine, 37. haftaya kadar çalışmaları için ise doğum raporu gerekiyor. Doktorların onay vermediği durumlarda anne adayları, 37. haftaya kadar çalışamıyor.
Anne adayı gebeliğin 37. haftasında izne ayrılırsa hamileliği süresince kullanmadığı süre, doğumdan sonraya aktarılıyor. Yani 37. hafta izne ayrılan anne adayı, doğumdan sonra 13 hafta izin yapıyor.
İş Kanunu’nda konu şu şekilde özetleniyor: “Sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktorun onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir.”
Doğum İzni Kaç Gün?
Hamilelik veya doğum izni toplam 16 haftalık ücretli izni kapsıyor. Kaba bir hesapla anne adayı toplamda 112 gün boyunca izin yapıyor. Dileyen anneler, doğumdan sonra ücretsiz izne de ayrılabiliyor.
Babalık İzni Nedir?
Babalık izni, çalışan annelerin faydalanabildiği doğum sonrası iznine benzer şekilde eşi doğum yapmış çalışan babalara verilen izindir.
Doğum İzni Çeşitleri Nelerdir?
Doğum, annelik ve hamilelik gibi süreçler aslında birbiriyle paralel birçok izni beraberinde getiriyor. Kısaca özetlemek gerekirse doğum izni kapsamında yer alan izinler şöyle sıralanıyor:
- Doğum izni
- Çoğul gebelik doğum izni
- Erken doğum izni
- Süt izni
- Hamilelik doktor kontrolü izni
Kısacası doğumdan öncesini kapsayan gebelik, doğum ve doğum sonrasını kapsayan annelik süreçlerinde kadın çalışanların farklı farklı izin hakları bulunuyor.
Çoğul Gebelik Doğum İzni Süresi Ne Kadardır?
İki, üç veya daha fazla bebeğin aynı anda ana rahminde olması durumuna çoğul gebelik adı veriliyor. Yani ikiz veya üçüz gibi birden çok çocuk bekleyen anne adaylarının gebelik süreçlerini tanımlamak için çoğul gebelik ifadesi kullanılıyor. Çoğul gebelikte anne adayları daha fazla izin yapabiliyor.
Çoğul gebelik durumunda anne adayları, gebeliğin 30. haftası itibarıyla izne çıkabiliyor. Yani doğum öncesinde 10 hafta izin yapılabiliyor. Bu sebeple de doğum izni 16 haftadan 18 haftaya uzuyor. Ayrıca çoğul gebelik durumunda eklenen 2 haftalık süre, ücretli izin dahilinde değerlendiriliyor.
İş Kanunu’nun 74. maddesinde çoğul gebelik ve annelik izni şöyle özetleniyor: “Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenir.”
Erken Doğumda İzin Ne Kadar?
Anne adayı erken doğum yaptığı takdirde de 16 haftalık izin süresi uygulanıyor. Anne adayının doğumdan önce için hakkı olan izin süresi, doğumdan sonra kullanılıyor. Yani anne adayı gebeliğin 35. haftasında doğum yaparsa 9 hafta daha izin yapabiliyor.
Annenin Vefatı Babaya Doğum İzni Hakkı Verir Mi?
Annenin doğum öncesinde, sırasında veya sonrasında vefat etmesi durumunda eşi yani baba, kullanılmayan izni devralıyor. Yani annenin kullanamadığı izin, baba tarafından kullanılabiliyor.
Evlat Edinme İzni Var mı?
Evlat edinen çiftler için doğum gibi özel bir izin hakkı bulunuyor. Üç yaşını doldurmamış çocukların evlat edinilmesi durumunda bu haktan yararlanabilmek mümkün. Hamilelik izni gibi evlat edinme izninde de ücret ödeniyor. Yani evlat edinme izni, ücretli izin kapsamında yer alıyor.
Evlat Edinme İzni Ne Kadar?
3 yaşını doldurmamış çocukların evlat edinilmesi durumunda anne veya baba 8 haftalık izne ayrılabiliyor. Evlat edinme izninde başlangıç tarihi ise çocuğun fiilen teslim edilme tarihi ile başlıyor.
Doğum Raporu Nedir?
Sağlıklı bir doğum için uzman hekimlerin ziyaret edilmesi ve düzenli olarak kontrollerin yapılması gerekiyor. Hekimler, belirli bir süre sonunda tahmini doğum tarihi konusunda anne adaylarını bilgilendiriyor. Bu tarih ise 40. hafta olarak kabul ediliyor. Bu tarihten geriye doğru 8 hafta sayılarak çalışan izne ayrılabiliyor. Bu süreçte verilen rapora ise doğum raporu deniyor.
Doğum Raporu Nasıl Alınır?
Doğum raporu uzman hekimlerden alınabiliyor. Uzman hekim, talep edilmesi durumunda rapor oluşturuluyor. Günümüzde raporlara genellikle karekod ekleniyor. Alınan raporda da karekod olması talep ediliyor. Anne adayının raporda karekod olduğundan emin olması özellikle öneriliyor. Aksi takdirde tekrar rapor çıkarmak gerekebiliyor.
Hamilelikte Doktor İzni Nedir, Nasıl Uygulanır?
Hamilelik süresince anne adaylarının doktor kontrolleri oluyor. Çalışma günü ve saatine denk gelen dönemlerde de çalışanlar, doktor kontrolüne gidebiliyor. Periyodik kontrol izni alan kadın işçi için maaş kesintisi yapılamıyor. İş Kanunu’nda konunun ele alınış şekli ise şöyle: “Hamilelik süresince kadın işçiye periyodik kontroller için ücretli izin verilir.”
Süt İzni Günde Kaç Saattir ve Ne Kadar Süreyle Uygulanır?
Anneler doğum iznini tamamlayıp işlerine döndüklerinde de kendilerine özel bazı izinlerden yararlanabiliyor. Bunların başında da süt izni geliyor. Çalışan anneler, 1 yaşını doldurmamış çocukları için günlük 1,5 saat izin kullanabiliyor.
İş Kanunu’nun 74. maddesinde konu şu şekilde özetleniyor: “Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam bir buçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.”
Süt İzninde Çalışma Fazla Mesai mi?
İş Kanunu’na göre süt izni, günlük çalışma süresine dahil ediliyor. Yani bu süre içerisinde anne, çalışma süresi diliminde yer alıyor. Eğer bu saatlerde anne çalışırsa bu durum fazla mesai olarak kabul edilebiliyor.
Konu ile ilgili detaylı bilgi için Yargıtay 9. Hukuk Dairesi E:2017/4543, K:2017/7375 kararı incelenebilir.
Doğum İzni Bitince Ne Olur?
Doğum veya analık izni bitince çalışanlar, işlerine geri dönüp çalışmaya devam edebiliyorlar. Dileyen çalışanlar ise ücretli annelik iznini tamamladıktan sonra annelere tanınan ücretsiz izin hakkından yararlanabiliyor.
Ücretli Doğum İzni Sonrasında Kadın İşçi Ücretsiz Doğum İznine Ayrılabilir mi?
Doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra 8 haftalık ücretli izne ek olarak kadın çalışanlar, 6 aya kadar ücretsiz izin hakkına da sahip. Doğumdan sonraki 8 haftalık ücretli izin tamamlandıktan sonra anneler, işyerine başvurup ücretsiz izne ayrılabiliyor.
Son olarak 3 yaşını doldurmamış çocuğun evlat edinilmesi durumunda da anne veya baba bu süre ücretsiz olarak veriliyor.
4587 sayılı İş Kanunu’nun 74. maddesinde durum şöyle özetleniyor: “İsteği halinde kadın işçiye, onaltı haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde onsekiz haftalık süreden sonra altı aya kadar ücretsiz izin verilir. Bu süre, yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz.”
Doğum Sonrası Yarım Gün Çalışma İzni Nedir?
Çalışan anneler, doğum izni sonrasında yarım gün izinli olarak bir süre daha çalışmaya devam edebiliyor. Doğum sayısı gibi nedenlerle bu süre uzayabiliyor. Yarım gün ücretsiz izinle çalışma hakkından yararlanılabilen durumlar ve bilinmesi gerekenler şöyle sıralanıyor:
- Birinci doğum için 60 gün ücretsiz izin alınabiliyor.
- İkinci doğum için 120 gün ücretsiz izin alınabiliyor.
- Üçüncü ve sonraki doğumlar için 180 gün izin alınabiliyor.
Çoğul gebelik doğumlarındaysa belirlenen sürelere 30 gün ekleniyor.
6 Ay Ücretsiz Doğum İzni Dilekçesi Ne Zaman Verilir?
Doğumdan sonra istirahat süresi bitmeden önce 6 aylık ücretsiz doğum izni için başvuru yapılabiliyor. Bunun için iznin ne kadar kullanılacağı ile ilgili anne adayının 1 ay önceden işverene bilgi vermesi gerekiyor.
Analık Sonrası Kısmi Çalışma Nedir?
Ebeveynlerin ikisi de çalışıyorsa kullanılabilen bir haktır. Çocuk ilkokul çağına gelen kadar ebeveynlerden biri part-time veya diğer bir deyişle yarı zamanlı olarak çalışabiliyor. Her çocuk için bu haktan sadece bir kere yararlanılabiliyor.
Doğum İzni Parası Ne Zaman Yatar?
Aylık ücretli olarak çalışanlar, doğum izni süresince maaşlarını alıyor. Onlar adına yatan doğum izni parası adı verilen geçici iş göremezlik ödeneği ise çalışana yatıyor. Çalışan ise işverene getiriyor. Günlük veya saatlik ücret ile çalışanlara ise maaş ödenmez ve geçici iş göremezlik ödeneği işçi tarafından kullanılır.
Engelli Bebekler İçin Ücretsiz Doğum İzni Ne Kadar?
Engelli bebeği dünya gelen anne adayları, doğumdan sonraki 8 haftalık ücretli izin
haklarını kullandıktan sonra ücretsiz izne ayrılabiliyor. Birinci, ikinci ve üçüncü doğum için belirlenen sürelerden bağımsız olarak 360 güne kadar ücretsiz izin hakkından yararlanabiliyorlar.
İş Kanunu’nda durum şöyle özetleniyor: “Çocuğun engelli doğması hâlinde bu süre üç yüz altmış gün olarak uygulanır.”
Yasa ile güvence altına alınan izin süresinden sonra hem özel sektör hem de devlet kurumlarında çalışanlar, engelli veya süreğen hastalığı olan çocuklarının tedavisi için rapor bulunması kaydıyla yıllık 10 günlük mazeret izni kullanabiliyor.
İzin anne veya baba tarafından kullanılabiliyor. Yani bu izin sadece anneler için tanınmış bir hak değildir. Son olarak çocukta en az %70 engel oranı şartı da aranıyor.
Özel Sektörde Doğum İzni Kaç Gün?
Özel sektörde doğum izni ikiye ayrılıyor. Birincisi ücretli izin süresidir. Gebeliğin 32. haftasında izin başlıyor ve doğumdan sonraki 8. hafta izin süreci bitiyor. Buna ek olarak emzirme izni ve doktor izni gibi izinler kullanılabiliyor.
Özel sektörde analık izninin ikinci izin türü ise ücretsiz izindir. Ücretli iznin bitimiyle beraber ücretsiz izin başlıyor. Çalışanlar 6 aya kadar ücretsiz izin için başvuru yapabiliyor.
Son olarak şu ana kadar anlattıklarımızın yasa ile belirlenen izinler olduğunu belirtmemiz gerekiyor. İşveren ve çalışan arasında iş sözleşmesi varsa bu süreler uzayabiliyor. Ancak iş sözleşmesi ile sürenin kısaltılması mümkün değil.
Doğum İzni Süresi Uzatılabilir mi?
Annenin veya çocuğun sağlığını tehlikeye atan bir durum varsa ve uzman hekim tarafından bu durum tetkik edilip rapor haline getirilmişse izin süreleri uzatılabiliyor.
Hamilelikte İş Rotasyonu Nedir?
Doktorlar, anne adaylarının sağlık riskleri olduğunu düşündüklerinde kadın çalışanların hafif işlerde çalışmasını talep edebiliyor. Aynı zamanda da iş güvenliği uzmanları tarafından da rapor ile belirtilmese bile bu yönde talepler oluşturabiliyorlar. Bu duruma genellikle hamilelik kaynaklı iş rotasyonu adı veriliyor.
Hamilelik nedeniyle işi değişen anne adayı, işçi sağlığına daha uygun hafif işlerde çalıştırılıyor ve iş değişikliği nedeniyle de maaşında kesinti uygulanamıyor.
İş Kanunu’nda da bu durum şöyle özetleniyor: “Hekim raporu ile gerekli görüldüğü takdirde, hamile kadın işçi sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılır. Bu halde işçinin ücretinde bir indirim yapılmaz.”
2024 Doğum İzni Süresi Çalışma Süresine Eklenir Mi?
Hamilelik, doğum ve annelik süresince alınan ücretli izinler, çalışma süresine ekleniyor ve prim gün sayısı olarak çalışanın tablosuna yansıyor. Ücretsiz olarak kullanılan doğum izinleri ise çalışma süresine eklenmiyor.
Doğum İzni Şartlarına Uyulmaması Durumunda Ne Olur?
4587 sayılı İş Kanunu, çalışanlar ve işverenler arasındaki ilişkileri düzenliyor. İş Kanunu’nun 74. maddesine göre kadın çalışanların doğum iznine ayrılabilmesi yasal bir haktır. Ayrıca anne adayları için kısıtlayıcı hususlar söz konusudur.
Kısaca özetlemek gerekirse işveren tarafı, çalışanın hakkı olan izin süresini kullanmasına mani olamaz. Çalışan, izne mani hareketler nedeniyle haklı fesih hakkını kullanabileceği gibi dava açabilme hakkına da sahip.
İşveren için haklı fesih gerekçesi ise çalışanın izin süreleri ile ilgilidir. Çalışan belirlenen sürelerden fazla izin kullanamaz. Kullanması durumunda ise işveren tarafı haklı fesih hakkını kullanıp çalışanı işten çıkarabiliyor.
2024 İş Göremezlik Yardımı Ne Kadar?
16 haftalık izin süresinde anne iş göremez olarak kabul ediliyor. Bu süreçte de anneler ödeneklerden yararlanabiliyor. 2024 yılı için 16 haftanın karşılığı olan 112 gün için ödenek alınabiliyor. Ödeneğin yatıp yatmadığı ise e-Devlet aracılığı ile kontrol edilebiliyor. Ayrıca çoğul gebelik durumunda iş göremezlik parası, tıpkı izin gibi 2 hafta uzuyor ve 18 hafta olarak değerlendiriliyor.
2024 Doğum Ödeneği Ne Kadar?
Doğum parası, doğum ödeneği ve doğum yardımı olarak adlandırılan ücret, annenin çalışıp çalışmamasına bakılmaksızın devlet tarafından ödeniyor. İlk çocuk için 300, ikinci çocuk için 400, üçüncü ve sonraki çocuklar için ise 600 TL ödeme yapılıyor.
Doğum yardımı almak isteyenlerin, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının ilgili birimlerine başvurması gerekiyor.
2024 Emzirme Ödeneği Ne Kadar?
Emzirme ücreti veya ödeneği, sigortalı kadınlara veya sigortasız eşi doğum yapan sigortalı erkeklere ödeniyor. Ödenek, SGK tarafından karşılanıyor ve ailelere 857 TL destek veriliyor.
Doğum Borçlanması Nedir?
Doğum borçlanması, doğum nedeniyle çalışma hayatından belirli bir süre uzak kalan kadın çalışanlar için uygulanıyor. Kadın çalışanların sigortalı olarak çalışması da zorunlu tutuluyor. Yani sigortalı olarak çalışmamış bir kadın, doğum borçlanmasından yararlanamıyor. Doğum borçlanması ile geriye dönük prim ödemesi yapılabiliyor ve kadın çalışanların emeklilik konusunda dezavantajlı hale gelmesinin önüne geçiliyor.
Doğum Borçlanması Şartları Nelerdir?
Doğum borçlanmasından yararlanabilmek için bilinmesi gereken şartlar şöyle sıralanıyor:
- Çocuğun sağ olarak doğması
- Doğumdan önce en az 1 gün sigortalı olarak çalışmak
- Doğumdan sonraki 2 yıl sigorta primi ödenmemiş olması
- En fazla 3 çocuk için borçlanma yapılabilir
- Her bir çocuk için en fazla 2 yıl borçlanma yapılabilir
2024 Doğum Borçlanması Ne Kadar?
Doğum borçlanması, günlük brüt asgari ücretin en az %32’si kadar olabiliyor. Ayrıca bu tutarın en fazla 7,5 katına kadar borçlanma yapılabiliyor.
Kısaca özetlemek gerekirse 2024 yılı brüt asgari ücret 20.002,50 TL, günlük brüt kazancın %32’si ise günlük olarak 213,36 TL’dir. Günlük borçlanabilecek en yüksek tutar ise 1.600,20 TL olarak hesaplanıyor.
| 2024 Doğum Borçlanması Tarifesi | |
| Bir Günlük Minimum Borçlanma Tutarı | 213,36 TL |
| Bir Günlük Maksimum Borçlanma Tutarı | 1.600,20 TL |
| Bir Çocuk İçin Toplam Minimum Tutar (720 Gün) | 153.619,20 TL |
| Bir Çocuk İçin Toplam Maksimum Tutar (720 Gün) | 1.152.144,00 TL |
| İki Çocuk İçin Toplam Minimum Tutar (1440 Gün) | 307.238,40 TL |
| İki Çocuk İçin Toplam Maksimum Tutar (1440 Gün) | 2.304.288,00 TL |
| Üç Çocuk İçin Toplam Minimum Tutar (2160 Gün) | 460.857,60 TL |
| Üç Çocuk İçin Toplam Maksimum Tutar (2160 Gün) | 2.304.288,00 TL |
Staj Sigortası Doğum Borçlanması İçin Yeterli mi?
Staj sigortasında kısa vadeli sigorta primleri ödendiyse doğum borçlanmasından yararlanılabiliyor. Ancak primler ödenmediyse bu süreç sigorta başlangıcı olarak kabul edilmez. Yani staj sigortası doğum borçlanması için kullanılamaz.
